دستگاه اکسیژن ساز یکی از پر کاربرد ترین و مهم ترین تجهیزات کمک تنفسی است که برای بیمارانی که سطح اکسیژن خون پایینی دارند مورد استفاده قرار می گیرد. این وسیله در مدل های پرتابل(Portable) و ثابت(Stationary) و با ظرفیت های متفاوت ساخته و عرضه می شود. در این مقاله، اهمیت میزان اکسیژن خون و تاثیر آن در سلامت بدن و نیز ویژگی های دستگاه اکسیژن ساز به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است:

اکسیژن خون:

اکسیژن از طریق دهان و بینی وارد سیستم تنفسی و ریه ها شده و به جریان خون منتقل می شود. در جریان خون بخشی از گلبول های قرمز بدن به نام هموگلوبین، اکسیژن خون را حمل کرده و به قسمت های مختلف بدن می رسانند. اکسیژن خون علاوه بر این که عامل اصلی تنفس و عملکرد مناسب سیستم تنفسی است، نقش بسیار مهمی در تامین انرژی بدن دارد زیرا مولکول های مواد غذایی با استفاده از اکسیژن شکسته شده و انرژی لازم را برای بدن فراهم می کنند و به این شکل بدن قادر خواهد بود فعالیت های مختلف را انجام دهد. مقدار نرمال اکسیژن خون که با استفاده از دستگاه پالس اکسیمتر اندازه گیری می شود بیش از 95% است. با کاهش اکسیژن خون علائمی مانند سردرد، سرگیجه، تنگی نفس و درد قفسه سینه ایجاد می شود. در صورتی که به دلایل مختلف میزان اکسیژن خون بیش از حد کاهش یابد هیپوکسمی(Hypoxemy) رخ می دهد که بسیار خطرناک است و مشکلات بسیاری را به خصوص در قلب، ریه و کبد ایجاد می کند.

عوامل و بیماری های مختلفی موجب کاهش سطح اکسیژن خون می شوند مانند:

• آسم
• کم خونی شدید
• آمبولی ریه
• انواع بیماری های قلبی
• مشکلات مادرزادی قلب
• روی هم افتادگی یا Collapse ریه
• برونشیت مزمن
• اختلالات خونی یا مشکل در سیستم گردش خون

دستگاه اکسیژن ساز:

در صورتی که بیمار دچار کاهش اکسیژن خون شده باشد لازم است میزان کافی اکسیژن خون به سرعت تامین شده و از مشکلات بعدی جلوگیری به عمل آید. به همین منظور می توان از کپسول اکسیژن و یا دستگاه اکسیژن ساز استفاده کرد. مشکلی که در رابطه با کپسول اکسیژن وجود دارد ظرفیت محدود آن است و لازم است به طور مکرر پر شود. اما دستگاه اکسیژن ساز که به آن تغلیظ کننده اکسیژن(Oxygen Concentrator) نیز گفته می شود این مشکل را برطرف کرده و به طور نامحدود قادر است اکسیژن مورد نیاز بیمار را حتی به صورت 24 ساعته فراهم کند. میزان اکسیژن مورد نیاز هر بیمار بسته به تشخیص پزشک بر حسب لیتر بر دقیقه تعیین می شود. اکسیژن ساز در کمک به درمان بیماری های مختلف مانند برونشیت مزمن(Bronchitis)، نارسایی احتقانی قلبی(CHF)، آسم(Asthma)، انسداد مزمن ریه(COPD)، سرطان ریه، ذات الریه، فیبروز ریوی و آپنه خواب(Sleep Apnea) استفاده می شود.

عملکرد دستگاه اکسیژن ساز به این صورت است که هوای محیط اطراف خود را به درون می کشد و پس از جدا کردن اکسیژن و تغلیظ آن، انتقال هوا با درصد اکسیژن بیشتر به سیستم تنفسی بیمار انجام می شود. هوای اطراف با استفاده از یک پمپ مکنده به داخل دستگاه کشیده می شود. این هوا از 78% نیتروژن و 21% اکسیژن تشکیل شده است. این دستگاه اکسیژن را با استفاده از یک محفظه ی دارای پودر زئولیت جدا کرده و فشار و درصد آن را افزایش می دهد و سپس اکسیژن با خلوص بیش از 90 تا 95% را از طریق یک نازال یا ماسک مخصوص که بر روی دهان و بینی بیمار قرار می گیرد، به سیستم تنفسی و ریه ها انتقال می دهد. لازم به ذکر است که فشار اکسیژن دستگاه با استفاده از یک کمپرسور قابل تنظیم است. اکسیژن سازها با برق عمل می کنند، اما در صورت پرتابل بودن امکان عمل کردن با باتری نیز وجود دارد. دستگاه اکسیژن ساز از قسمت های زیر تشکیل شده است:

• دو فیلتر در بخش ورودی دستگاه که یکی از آن ها از جنس پلی یورتان(PU) متخلخل بوده و لازم است هفته ای یک مرتبه شسته شود، و دیگری فیلتر HEPA که باید پس از 6 ماه استفاده تعویض گردد. این دو فیلتر برای جذب گرد و غبار و آلودگی ها و جلوگیری از ورود آن ها به دستگاه تعبیه شده اند.
• یک فیلتر آنتی باکتریال در قسمت خروجی دستگاه که باکتری ها را حذف کرده و اکسیژن کاملا سالم و پاک را از دستگاه خارج می کند.
• کمپرسور هوا که وظیفه آن کشیدن هوای محیط به داخل، فشرده سازی و انتقال آن به محفظه زئولیت است. این کمپرسورها معمولا از نوع پیستونی و خشک یا Oil free هستند. مشکلی که در رابطه با کمپرسورهای دستگاه اکسیژن ساز وجود دارد صدای زیاد آن ها در حین کار کردن دستگاه است. امروزه سعی می شود با قرار دادن کمپرسور در یک محفظه ی خاص یا قرار دادن آن بر روی یک فنر میزان صدای آن کنترل شود. معمولا از روش دوم استفاده می شود زیرا قرار دادن کمپرسور در یک محفظه ممکن است باعث کاهش طول عمر آن شود.
• یک دریچه متحرک یا شیر مانند که 4 مسیره بوده که از یک طرف رابط بین کمپرسور و محفظه ی زئولیت است و از طرف دیگر به خروجی اکسیژن متصل می شود. علاوه بر این، نیتروژن جدا شده از اکسیژن را از محفظه ی زئولیت به بیرون انتقال می دهد.
• محفظه یا سیلندر زئولیت که مملو از گرانول های زئولیت است و با استفاده از نوسانات جذب سطحی، گاز اکسیژن را از بقیه ی گازهای هوا جدا می کند. این محفظه متخلخل است و اکسیژن را از تخلخل های خود عبور می دهد.
• مخزن اکسیژن که اکسیژن تخلیص شده در آن جمع می شود و می توان فشار اکسیژن را در آن تنظیم کرد تا به میزان لازم به قسمت خروجی منتقل شود.
• فلومتر دستگاه در قسمت خروجی آن قرار دارد و شبیه به یک خط کش مدرج است که اکسیژن را بر حسب لیتر بر دقیقه تنظیم می کند. با چرخاندن یک شیر مخصوص، جریان اکسیژن بر روی مقدار دلخواه تنظیم می شود.
• قسمتی به نام لیوان مرطوب کننده در خروجی دستگاه که یک سوم آن از آب مقطر یا آب جوشیده پر شده است که موجب مرطوب شدن اکسیژن خروجی می شود و حس بهتری را برای بیمار فراهم می کند. معمولا آب داخل آن باید هر روز یا یک روز در میان عوض شود.
• یک شلنگ نازک از جنس سیلیکون که از یک طرف به دستگاه و از طرف دیگر به ماسکی متصل می شود که بر روی صورت بیمار قرار می گیرد. معمولا لازم است سوراخ های شلنگ هفته ای یک بار با استفاده از سوزن یا یک جسم تیز تمیز شده و جرم گیری شوند.
• ماسک صورت یا نازال که بر روی دهان و بینی قرار گرفته و اکسیژن از طریق آن به سیستم تنفسی می رسد.

انواع دستگاه اکسیژن ساز:

اکسیژن سازها در دو دسته ی ثابت و پرتابل(قابل حمل) ساخته می شوند که در ادامه به بررسی هر کدام می پردازیم:

• اکسیژن ساز ثابت: این دستگاه مناسب استفاده در محیط های درمانی یا در منزل است. اکسیژن ساز ثابت نسبتا بزرگ است و در قسمت زیر آن چرخ هایی برای حمل آن در صورت لزوم تعبیه شده است. اما این دستگاه به راحتی اکسیژن ساز پرتابل حمل نمی شود. اکسیژن ساز ثابت، اکسیژن لازم را به صورت مداوم یا پالسی به ریه بیمار منتقل می کند.
• در حالت پالسی، اکسیژن به صورت مقطعی و در فاصله زمانی های مشخص به بیمار می رسد. اما در حالت مداوم، اکسیژن بدون وقفه به ریه انتقال می یابد.

• اکسیژن ساز پرتابل: این نوع اکسیژن ساز برای استفاده در منزل یا خارج از منزل مانند محیط کار مورد استفاده قرار می گیرد. اکسیژن سازهای پرتابل کوچک تر از مدل های ثابت هستند و به راحتی حرکت داده می شوند. به علاوه، این دستگاه ها با استفاده از باتری قابل شارژ عمل می کنند. البته در صورت لزوم می توان آن ها را به برق نیز وصل کرد. این دستگاه معمولا فقط به صورت پالسی اکسیژن را تولید می کند. طول عمر باتری اکسیژن ساز پرتابل از اهمیت بالایی برخوردار است و بسته به نیاز بیمار باید باتری مناسب تهیه شود. به طور مثال برخی باتری تا 1 ساعت و برخی دیگر تا 8 ساعت شارژ را در خود نگه می دارند. برخی اکسیژن سازهای پرتابل این قابلیت را دارند که با استفاده از سنسورهای مخصوص، دم و بازدم بیمار را تشخیص داده و در هنگام دم، اکسیژن را به بیمار می رسانند و در بازدم دی اکسید کربن را خارج می کنند. این قابلیت باعث صرفه جویی در عملکرد دستگاه می شود. میزان اکسیژن مورد نیاز بیمار بر روی این دستگاه قابل تنظیم است و از طریق یک صفحه ی کنترلی انتخاب می شود.

فشار اکسیژن خروجی در انواع دستگاه اکسیژن ساز قابل تغییر است. اکسیژن سازها در مدل های مختلف 3، 5، 7، 8 و 10 لیتری ساخته می شوند که این عدد در واقع حجم و جریان ماکزیمم اکسیژن خروجی از دستگاه است. در هر بیمار با توجه به وضعیت بدن و نوع بیماری، این میزان جریان اکسیژن توسط پزشک متخصص تجویز می شود. لازم به ذکر است که اکسیژن سازهای 5 لیتری متداول ترین مدل هستند. اکسیژن سازهای 3 و 5 لیتری برای مشکلات تنفسی مزمن هستند و مدل های دیگر برای بیماری های خیلی حاد استفاده می شوند.

استفاده از دستگاه اکسیژن ساز چه مزایایی دارد؟

استفاده از دستگاه اکسیژن ساز، به دلیل خالص بودن اکسیژنی که تولید می کند علاوه بر کمک به بهبود بیماری های مختلف که قبل تر به آن ها اشاره کردیم مزایای دیگری نیز دارد، مانند:

• تنظیم و بهبود گردش خون
• جلوگیری از بیماری های قلبی و کاهش فشار خون
• مبارزه با بیماری های تنفسی مانند آسم
• خون رسانی بهتر به بافت ها
• جلوگیری از پیری زودرس
• کاهش استرس
• بهبود عملکرد ریه
• بهبود عملکرد حافظه
• رشد بهتر جنین در دوران بارداری
• آمبولی یکی از مشکلاتی است که با استفاده از دستگاه اکسیژن ساز برطرف می شود. در این اختلال حباب های ریز هوا در خون تولید می شود که مانع رسیدن اکسیژن کافی به بافت های بدن می شود. در چنین شرایطی اکسیژن با فشار بالا این حباب ها را از بین برده یا بسیار کوچک می کند و خون رسانی بدن را به حالت نرمال بر می گرداند.
• این وسیله مزیت های بیشتری نسبت که کپسول اکسیژن دارد زیرا اکسیژن را به صورت نا محدود تولید کرده و امکان نشت اکسیژن و خطر آتش سوزی نیس ندارد. هم چنین اکسیژن تولید شده از آن بهداشتی و فیلتر شده است و خلوص بالایی دارد.

در استفاده از دستگاه اکسیژن ساز باید به چه نکاتی دقت شود؟

در استفاده از دستگاه اکسیژن ساز لازم است دقت شود که دمای محیط حداقل 10 درجه و حداکثر 40 درجه باشد. هم چنین بهتر است 20 سانتی متر دور دستگاه خالی بوده و رطوبت محیط نیز بین 30 تا 85 درصد باشد. بهتر است دستگاه در محیطی استفاده شود که در آن جریان هوا وجود دارد زیرا دستگاه برای تولید اکسیژن نیاز به هوای محیط دارد. دستگاه با استفاده از کلید I/O روشن می شود.

نگهداری از دستگاه اکسیژن ساز:

همان طور که پیش تر ذکر شد، فیلتر های دستگاه اکسیژن ساز انواع مختلفی دارند که باید در زمان مناسب شسته یا تعویض شوند. لازم به ذکر است که در صورت خیس بودن فیلتر به هیچ وجه نباید دستگاه روشن شود زیرا باعث خرابی دستگاه می شود. هم چنین تمیز کردن قسمت های مختلف دستگاه وقتی اکسیژن ساز به برق وصل است نباید انجام شود. در صورت روشن بودن دستگاه اکسیژن ساز ثابت، هرگز نباید آن را جا به جا کرد زیرا موتور آن ممکن است ضربه ببیند و خراب شود. در صورتی که از دستگاه به مدت طولانی استفاده می شود بهتر است پس از هر 6 ساعت، به مدت 30 دقیقه دستگاه خاموش شود. این کار باعث افزایش طول عمر دستگاه و جلوگیری از خرابی آن می شود. در صورتی که لازم باشد بیمار به طور مداوم از اکسیژن ساز استفاده کند، در این زمان استراحت دستگاه می توان از کپسول اکسیژن برای اکسیژن رسانی به بیمار استفاده کرد.

بر روی دستگاه اکسیژن ساز نباید هیچ وسیله سنگینی قرار داده شود. هم چنین این دستگاه نباید در مقابل تابش مستقیم خورشید قرار گیرد. دستگاه باید با رادیاتور، شومینه و بخاری حداقل 3 متر فاصله داشته باشد. زیرا اکسیژن قابل اشتعال است و در صورت نزدیک بودن به شعله یا حرارت بالا می تواند موجب آتش سوزی شود. برای تعویض آب مانومتر، که هر روز یا یک روز در میان باید انجام گیرد لیوان آن نیز باید ترجیحا با آب و سرکه سفید شسته شود. آبی که در لیوان یا مانومتر ریخته می شود باید حتما آب مقطر یا آب جوشیده شده باشد. در غیر این صورت ممکن است باکتری یا عفونت وارد دستگاه شده و سپس به ریه ی بیمار منتقل شود و بیماری های متعددی را با خود به همراه آورد.

هنگام خرید اکسیژن ساز باید به چه نکاتی دقت کرد؟

• خلوص اکسیژن دستگاه از اهمیت بالایی برخوردار است و باید حتما بین 93 تا 95 درصد باشد. این بازه استاندارد است و از تنگی نفس جلوگیری می کند.
• با توجه به نوع بیماری و وضعیت بیمار، طبق تجویز پزشک باید اکسیژن سازی با میزان تولید اکسیژن کافی در دقیقه تهیه شود.
• صدای اکسیژن ساز یکی از نکات بسیار مهم در خرید آن است. زیرا صدای زیاد می تواند موجب سلب آسایش بیمار و اطرافیان شود. صدای دستگاه باید کمتر از 40 دسی بل باشد. در این حالت آرامش بیمار حتی در خواب نیز مختل نمی شود.
• از آن جایی که امکان قطع برق یا کاهش خلوص اکسیژن در حین کار کردن دستگاه وجود دارد، سیستم های هشدار باید در دستگاه تعبیه شده باشند تا در صورت رخ دادن هر مشکلی الارم دستگاه به صدا در بیاید.
• دستگاه باید حتما گارانتی و خدمات پس از فروش معتبر داشته باشد.
• داشتن خروجی نبولایزر در دستگاه یکی از ویژگی های مهم است زیرا اکثر بیمارانی که دچار مشکلات ریوی و تنفسی شده اند نیاز به تنفس داروهای ریوی نیز دارند.
• در صورت پرتابل بودن دستگاه، بهتر است باتری آن مدت زیادی شارژ بماند.
• امکان جابجایی راحت دستگاه اکسیژن ساز ثابت در اتاق های مختلف منزل یکی از نکات مهم در خرید دستگاه است.

 اکسیژن ساز بازار تجهیزات پزشکی ایران:

انواع مختلف دستگاه اکسیژن ساز در بازار تجهیزات پزشکی ایران وجود دارد. هنگام خرید این وسیله باید دقت شود که دستگاه مقدار مناسب اکسیژن را در دقیقه تولید کند. هم چنین باید صدای کمتر از 40 دسی بل داشته باشد تا آلودگی صوتی ایجاد نکند. خلوص بالای 93% اکسیژن از نکات بسیار مهم در خرید این دستگاه است. هم چنین دستگاه باید سیستم های هشدار مختلف داشته باشد تا در صورت وجود هر مشکلی فرد را مطلع سازد.

شما می توانید با مراجعه به وب سایت فرهاد طب ، انواع مختلف اکسیژن ساز را مشاهده کرده و با بهره گیری از مشاوره و راهنمایی مرکز سلامتی فرهاد طب، مناسب ترین دستگاه را خریداری نمایید.

• اجاره دستگاه اکسیژن‌ساز در تهران
• قیمت اجاره دستگاه اکسیژن‌ساز
• دستگاه اکسیژن‌ساز شبانه‌روزی
• اجاره اکسیژن‌ساز بیمار
• اکسیژن‌ساز خانگی اجاره‌ای
• شرایط اجاره اکسیژن‌ساز در تهران
• اجاره دستگاه اکسیژن‌ساز ارزان